امروز میخوام مقاله را با یه خاطره شروع کنم و بعد از اون درباره گیاه دارویی مورد نظر اطلاعاتی را بهتون بدم.
چند سال پیش به آنفولانزا مبتلا شدم و اوضاع مساعدی نداشتم، به طوری که با گذشت یک ماه هنوز هم سرفه های وحشتناکی میزدم.
شرایط جوری بود که با دارو هم نمی تونستم از شر سرفه های وحشتناک خلاص بشم و به قول پزشک معالجم سرفه ها حساسیتی شده بودن.
یه شب که مهمان یکی از اقوام در باغشون بودیم، به حدی سرفه زدم که همه خواب زده شدن.
صاحب خونه به دادم رسید، شبونه به باغ رفت و مقداری بارهنگ برام آورد.
دم کرده بارهنگ را که خوردم بعد از مدت ها تونستم با آرامش بخوابم.
اما بارهنگ داروی گیاهی بود که اون شب برای اولین بار اسمش را می شنیدم اما شد نجات بخش من.
امروز میخوام همه خصوصیات این گیاه دارویی را براتون بگم پس با ما همراه باشین.
بارهنگ چیست؟
نتایج باستانشناسی در خاورمیانه نشون میده که انسان از دوره پارینه سنگی از گیاهان مختلف به عنوان خوراک یا دارو استفاده میکرده.
تنوع اقلیمی در خاورمیانه باعث شده که در این منطقه بیش از ۱۵ هزار گونه گیاهی به صورت خودرو رشد کنن.
در بین این گونهها گیاهان دارویی بسیاری هم وجود دارن که بخش مهمی از فرهنگ غذایی و طب سنتی مردمان این منطقه را تشکیل میده.
گیاه دارویی بارهنگ یکی از فراوانترین گونههای گیاهی خاورمیانه و ایرانه.
همه ما بارها گیاه دارویی بارهنگ را در طبیعت دیدیم.
مصرف بارهنگ سابقه طولانی در بین اقوام ایرانی داره، متخصصان طب سنتی برای این گیاه دارویی فواید بسیاری ذکر کردن.
بارهنگ در رفع ناراحتیهای تنفسی، مشکلات گوارشی، انواع التهاب، سرفههای خشک و ترمیم زخمهای سطحی موثره.
گیاه بارهنگ
بارهنگ یا بارتنگ گیاه داروییه که در طب سنتی قدیم به آن لسانالحمل یا زبان گوسفند می گفتن.
این گیاه علفی چندساله، بدون ساقه، به ارتفاع ۱۰ تا ۷۰ سانتیمتر با برگهای پهن، کشیده و دمبرگهای بلند در طبیعت دیده میشه.
این گیاه در اواخر تابستان و اوایل بهار گل میده، جنس بارهنگ (Plantago) یکی از بزرگترین ارقام خانواده بارهنگ (Plantagiaceae) است.
این جنس شامل بیش از ۲۷۵ گیاه یک ساله و چند ساله است، این گیاهان در سراسر دنیا رشد میکنه.
اما در بخشهایی از اروپا و خاورمیانه به وفور دیده میشه.
بارهنگ Plantain با نام علمی Plantago major در آمریکای شمالی به نام علف مار Snake weed معروفه.
چون که اگه برگ آن را روی قسمت مارگزیدگی بذارین؛ سم مار را از بین برده و شخص را نجات میده.
این گیاه مانند صبر زرد بدون ساقه بوده و برگ های تخم مرغی شکل و دراز آن مستقیما از ریشه بیرون میان.
گلهای آن خوشه ای، بلند و میوه آن دارای دو خانه است که در هر خانه آن تعدادی دانه کوچک وجود داره.
بارهنگ به طور خودرو در کنار جاده ها و نقاط مرطوب رشد میکنه.
کاربرد بارهنگ
بارهنگ به دلیل داشتن ترکیبات مفید دارویی قرنهاست که در طب سنتی مورد استفاده قرار میگیره.
برگ برخی از گونههای بارهنگ را در ترکیب با سالاد به صورت خام یا پخته شده مصرف میکنن.
دانههای سیاه یا قهوهای بارهنگ هم در تهیه دمنوشها و شربت کاربرد داره.
جالبه بدونین که در قدیم از برگهای بارهنگ برای تولید رنگ طلایی و رنگ کردن نخهای پشمی استفاده میکردن.
تاریخچه استفاده از بارهنگ
از قدیمیترین شواهد مکتوبی که به گیاه بارهنگ اشاره شده، کتاب «قانون» در طب نوشته بوعلی سینا، کتاب «ذخیره خوارزمشاهی» نوشته جورجانی و کتاب «مخزنالادویه» نوشته عقیلی خراسانیه.
کتاب قدیمی دیگری گیاه بارهنگ را به زبان عربی ترجمه کرده، این کتاب را گیاهشناس یونانی به نام «پدانیوس دیوسکوریدوس» نوشته.
ترکیبات ساختاری بارهنگ
بارهنگ دارای موادی مثل اکوبین Aucubin، پلانتاژین Plantagin اسید پلنته نولیک Plantenolic acid، اسید سوکسی نیک Succinic acid، آدنین Adenine و کولين Choline هست.
طبع بارهنگ
برگها، ریشه و دانههای بارهنگ طبع سرد و خشک داره، شربت بارهنگ را با عسل شیرین و با عرق نعنا طعمدار کنین تا از سردی بارهنگ کم بشه.
اشکال داروئی
۱) جوشانده: مقدار 100 گرم ریشه یا برگ بارهنگ را در یک لیتر آب جوش ریخته و بذارین با حرارت کم به مدت ۱۵ دقیقه بجوشه.
سپس آن را صاف کنین، مقدار مصرف این جوشانده یک فنجان قبل از هر وعده غذا است.
۲) چای بارهنگ: مقدار ۸۰ گرم برگ بارهنگ را در یک لیتر آب جوش ریخته و بذارین به مدت ۱۰ دقیقه بمونه سپس آن را صاف کنین.
مقدار مصرف آن یک فنجان قبل از هر غذا است.
۳) تنتور بارهنگ: مقدار ۱۰۰ گرم برگ یا ریشه بارهنگ را در شیشه ای ریخته و روی آن ۵۰۰ گرم الکل ۵۰ درجه طبی بریزین، در آن را ببندین و برای مدت ۱۵ روز بذارین بمونه.
البته هر روز آن را چند بار تکان داده و پس از این مدت آن را صاف کرده و در جای خنک و تاریک نگهداری کنین.
مقدار مصرف آن ۲۰-۱۵ قطره با آب سه بار در روز هست.
۴) پماد بارهنگ: مقدار ۱۰۰ گرم وازلین را در ظرفی ریخته و با ۲۰ گرم تنتور بارهنگ مخلوط کنین.
این ظرف را روی شعله آتش گذاشته و بذارین به آرامی بجوشه تا همه آب و الكل آن تبخیر بشه، سپس آن را از روی شعله برداشته و مرتب هم بزنین تا سرد بشه.
خواص دارویی بارهنگ
اثر ضد التهابی بارهنگ
التهاب بخشی از پاسخ سالم ایمنی بدن شما به آسیب محسوب میشه، التهاب زیاد میتونه مشکلات و بیماریهای مختلفی را در بدن شما ایجاد کنه.
مطالعات مختلف نشان دادن که ترکیبات دارویی در بارهنگ در کاهش التهاب موثره.
برگهای گیاه بارهنگ حاوی چندین نوع ترکیب ضد التهاب از جمله فلاونوئیدها، ترپنوئیدها، گلیکوزیدها و تاننه.
در مطالعه حیوانی مشخصه که مصرف عصاره بارهنگ چندین عارضه التهاب ناشی از آسیب کبدی در موش را کاهش داده.
تاکنون چندین مطالعه حیوانی اثرات ضد التهابی این گیاه دارویی را ثابت کردن.
اما مطالعات انسانی برای ارزیابی اثرات ضد التهابی بارهنگ لازمه.
مصرف بارهنگ و بهبود زخم
از گیاه بارهنگ در بین عوام به صورت گستردهای برای درمان زخم باز استفاده میشده.
از دیرباز استفاده از آن برای جلوگیری از بروز عفونت رایج بوده.
برخی از تحقیقات اثبات کرده که بارهنگ با کاهش التهاب، جلوگیری از رشد میکروبها و تسکین درد به ترمیم سریع زخمهای سطحی کمک میکنه.
با ترکیب ژل آلوئهورا و برگهای له شده و خمیری بارهنگ؛ سپس استفاده از این ماده روی زخم و جای زخم به بهبود آن کمک میشه.
خاصیت ضد باکتریایی بارهنگ
امروز گیاهان دارویی به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی ضد باکتریایی و نیز اثر سمیت پایین مرکز توجه محققان قرار گرفتن.
گیاه دارویی بارهنگ یکی از معروفترین گیاهان ضد باکتریایی و ضد عفونته.
در آزمایشی که محققین ایرانی انجام دادن، مشخص شد که عصاره گیاه بارهنگ اثر ضد باکتریال خوبی در محیط آزمایشگاه علیه باکتریهای گرم مثبت استافیلوکوک اورئوس و آنتروکوک فاسیوم داشت.
با تشکیل هاله روی محیط کشت از رشد این دو باکتری بیماریزا جلوگیری کرد.
عصاره بارهنگ اثر مشابهی با آنتی بیوتیک جنتامایسین داره.
سلامت سیستم گوارشی با مصرف بارهنگ
مطالعات نشان داده که مصرف دانهها و برگهای تازه بارهنگ میتونه بسیاری از مشکلات گوارشی را درمان کنه.
دانههای دارویی بارهنگ به طور طبیعی حاوی مادهای به نام پسیلیوم هستن.
پسیلیوم نوعی فیبر و یک نوع ملین طبیعی و کم عارضه است.
مصرف منظم این دانهها در ترکیب با آب و مقداری عسل میتونه یبوست را رفع و بیماریهای روده را درمان کنه.
جالبه بدونین که مصرف برگهای تازه بارهنگ به حرکات رودهها نظم میده و اسهال را هم درمان میکنه.
در مطالعه دیگری مشخص شد که عصاره بارهنگ باعث بهبود زخم معده میشه.
علاوه بر این خاصیت ضد التهابی بارهنگ بیماریهای التهابی روده را درمان میکنه و علائمی مثل درد معده، نفخ و اسهال را از بین میبره.
مصرف بارهنگ برای لاغری
وقتی سیستم گوارشی شما سلامت کافی نداشته باشه، حتما روی وزن بدنتون تاثیراتی میذاره.
مشکلات گوارشی و بیماریهای روده تاثیر زیادی روی نحوه غذا خوردن، شیوه جذب و هضم مواد غذایی دارن.
اگر چاقین و بهسختی وزن کم میکنین، ممکنه دارای سیستم گوارشی بیماری باشین.
بارهنگ یک داروی گیاهی کمخطر و موثر در درمان چاقیه.
برای بهره بردن از فواید این گیاه دارویی هر صبح دو قاشق از دانههای بارهنگ را در یک لیوان آب ولرم ترکیب کنین و آن را با مقداری عرق نعناع یا عسل میل کنین.
پس از دو ماه تاثیر باورنکردنی مصرف این نوشیدنی، کاهش وزن بدنتون را احساس می کنین.
درمان مشکلات ریوی با مصرف بارهنگ
هموپتیزی یا خلط خونی، آسم، سل و سایر بیماریهای مربوط به ریه از قدیم با مصرف بارهنگ درمان میشدن.
تحقیقات اولیه اثربخشی بارهنگ را در درمان اینگونه بیماریها به اثبات رسانده.
با بررسیهای جامعتر و استفاده از بارهنگ به جای داروهای شیمیایی میشه تا حد ممکن بیماران تنفسی را از عوارض جانبی داروهای شیمیایی نجات داد.
چون این گیاه دارویی خاصیت قوی ضد التهابی و ضد باکتریایی داره.
مطالعات نشان داده که برگهای بارهنگ به دلیل داشتن تانن، موسیلاژ تورم و التهاب قسمتهای فوقانی دستگاه تنفسی را رفع میکنه.
مصرف دانههای بارهنگ عفونت ریه را درمان میکنه و خلط گلو را از بین میبره.
بارهنگ برای درمان سرفه خشک و سوزش گلو هم موثره.
خواص آنتیاکسیدانی بارهنگ
شدت بسیاری از بیماریهای مزمن مرتبط با سن مثل بیماریهای قلبی _عروقی و عصبی تحت تاثیر میزان فعالیت گونههای فعال اکسیژن و دیگر رادیکالهای آزاد در بدن قرار میگیره.
آنتیاکسیدانها گونههای فعال اکسیژن و رادیکالهای آزاد را از بین میبره و از صدمات آنها به سلولها و ابتلا به بیماریهای مزمن قلبی و عصبی جلوگیری میکنه.
بسیاری از گیاهان منبع غنی از آنتیاکسیدانها هستن.
به همین دلیل با مصرف آنها میشه در کاهش ابتلا به بیماریها بهخصوص بیماریهای مرتبط با افزایش سن موثر بود.
مطالعات نشان داده که گونههای گیاه بارهنگ معمولا از نظر ترکیبات آنتیاکسیدانی بسیار غنی هستن.
بارهنگ و سلامتی پوست و مو
برگهای بارهنگ خاصیت ضد التهاب و ضد باکتریایی دارن.
استفاده از ضماد برگ بارهنگ روی محل جوش یا التهاب باعث تسریع در روند بهبودی جوش صورت میشه.
از عصاره برگ بارهنگ میشه برای رفع آفتاب سوختگی یا التهاب پوست ناشی از نیش حشرات هم استفاده کرد.
استفاده از عصاره بارهنگ سوزش، خارش، التهاب و قرمزی محل گزش را کاهش میده یا از بین میبره.
بارهنگ همچنین ضد شوره سره، برای رفع شوره سر میشه پودر برگهای خشک شده بارهنگ را با آب ترکیب و موها را به آن آغشته کرد.
این گیاه دارویی هر گونه التهاب پوست سر را از بین میبره و به تنظیم چربی پوست سر کمک میکنه.
رفع مشکلات گوش، حلق و بینی با عصاره بارهنگ
برای رفع هلیتوزیس (بوی بد دهان)، دندان درد، گوش درد، زخمهای دهان، آفت دهان، التهاب لثهها، هموپتیزی (خلط خونی) و ورم لوزه میشه از دمنوش برگهای بارهنگ استفاده کرد.
این کار را با غرغره (بیماریهای دهان) و یا قطره (مشکلات گوش و بینی) انجام میدن.
برای این کار بهتره اجازه بدین تا دمنوش بارهنگ کاملا خنک بشه.
بارهنگ و سرماخوردگی
مطالعات نشان داده که بارهنگ میتونه با اثرات ضد باکتریایی، ضد عفونی و ضد التهابی خود مشکلات تنفسی مربوط به دوره بیماری سرماخوردگی را رفع کنه.
سرفههای خشک، خلط، چرک گلو و آبریزش مکرر بینی از جمله علائم آزار دهنده دوره سرماخوردگین که با مصرف خوراکی دمنوش برگ بارهنگ، نوشیدن شربت کم شکر دانههای بارهنگ و بخور بارهنگ کم میشن.
بارهنگ و تقویت سیستم ایمنی بدن
بارهنگ ترکیبات بسیار مفیدی داره، از خواص بارهنگ میشه به وجود مقادیر قابل توجه آنتیاکسیدان اشاره کرد.
این گیاه توانایی بینظیری در بالا بردن سطح ایمنی بدن داره، خواص بارهنگ موجب افزایش مقاومت بدن در برابر تولید سلولهای سرطانی میشه.
بارهنگ از گسترش سلولهای سرطانی در بدن جلوگیری میکنه.
تحقیقاتی در مورد تمام قسمتهای بارهنگ انجام شده، این تحقیقات نشان میده دانههای بارهنگ بیشترین خواص را در زمینه جلوگیری از بروز سرطان دارن.
مصرف دانههای بارهنگ از پیشروی سلولهای سرطانی جلوگیری میکنه.
خواص سلامتی و زیبایی بارهنگ
درمان آفتاب سوختگی
عصاره برگ های تازه بارهنگ را خارج کرده و آن را روی موضع آسیب دیده بمالین.
همچنین میشه با خرد کردن این برگ ها با آب سرد برای منافع مشابه، ضماد بسازین.
طبیعت ضد التهاب آن سوزش، جوش و خارش را تسکین میده.
درمان نیش حشرات
عصاره این برگ ها شامل عناصر ویژه ایه که خارش، التهاب و درد مرتبط با گزش حشرات و زنبور را کاهش میده، در نتیجه درد پوست را تسکین میده.
درمان فوری زخم ها
مواد تشکیل دهنده در برگ گیاه، خاصیت میکروب کشی و ضد باکتریایی داره.
در نتیجه وقتی روی زخم ها به طور روزانه استفاده بشه، این گیاه به کشتن میکروب ها کمک میکنه و ترمیم سریع تر انجام میشه و سنتز سلول های پوست را تحریک میکنه.
درمان جای زخم
ترکیبی از فلفل قرمز، کامفری و عصاره برگ بارهنگ فرآیند بازسازی پوست را تقویت میکنه، این امر به نوبه خود جای زخم را روی پوست به خاطر جراحات و لکه ها کاهش میده.
درمان آکنه و روزاسه
بیماری التهابی پوست مثل آکنه و روزاسه از کاربرد موضعی این عصاره گیاهی خنک بهرهمند میشه.
علاوه بر تسکین التهاب و جلوگیری از عفونت، این گیاه با القای درمان سریع تر و بازسازی سلول های پوست، از زخم شدن پوست جلوگیری میکنه.
از بین بردن لک
این گیاه خواص ضد التهابی داره، مطالعات نشان میده که میشه از این روش به عنوان مکمل استفاده میشه، به خصوص در افرادی که جوش یا آکنه داشته باشن.
لکه ها را پاک میکنه و پوست را درخشان نگه میداره.
بارهنگ برای سلامت مو
بله! بارهنگ برای موها خوبه! در اینجا برخی فواید بارهنگ برای موها آورده شده:
بارهنگ برای شست و شوی مو
بارهنگ میتونه برای شست و شوی مو استفاده شده، ترکیب رشته ای این گیاه همراه با یک قاشق چای خوری سرکه سیب و کمی آب در صورت نیاز برای شست و شوی مناسب مو خوبه.
بارهنگ از بین برنده شوره سر
این گیاه از زمان های دور برای درمان مؤثر شوره و پوستهپوسته شدن بسیار مفید بوده و خاصیت ضدعفونی کنندگی و ضد میکروبی این گیاه پوست سر را از عفونت و شوره سر محافظت میکنه.
فواید سلامتی بارهنگ
بدن سالم یک بدن زیبا است! بارهنگ فوایدی برای سلامتی داره که برخی از آنها عبارتند از:
بارهنگ مناسب برای کودکان
عصاره برگ های بارهنگ را با روغن بادام شیرین و موم مخلوط کنین، این ترکیب میتونه به عنوان پادزهر مؤثر برای پوشک و نیز پشه گزیدگی برای کودکان مورد استفاده قرار میگیره.
تکه ای یخ را در برگ قرار بدین و از آن برای ماساژ دادن پوست کودک استفاده کنین.
این کار تضمین میکنه که پوست عاری از قرمزی و التهاب بشه، همچنین انعطاف پذیری و نرمی پوست را افزایش میده.
درمان اختلالات تنفسی
مطالعات نشان میده خاصیت ضد التهابی این گیاه باعث تسکین التهاب مجاری تنفسی و در سرماخوردگی، برونشیت و آنفولانزا میشه.
دوز ایده آل آن یک قاشق چایخوری این عصاره دو بار در روزه یک فنجان چای بارهنگ برای تسکین غشا مخاطی مناسبه.
درمان مسمومیت خونی
درمانی مؤثر برای مسمومیت خونی ارائه میکنه؛ میشه از آن به طور روزانه به عنوان ضماد یا چای استفاده کنین تا از مزایای آن بهره ببرین.
جلوگیری از خونریزی
خاصیت قابض این گیاه میتونه در مورد خونریزی کوچک مورد استفاده قرار گیره.
فقط برگ آن را بجوین و یا خمیر آن را روی موضع خونریزی قرار بدین.
کمک به مقابله با مسائل بعد از زایمان
مطالعات نشان میده که این گیاه میتونه برای بهبود پس از زایمان مورد استفاده قرار میگیره.
در حالی که طبیعت قابض آن به کنترل خونریزی کمک میکنه؛ این گیاه به از بین رفتن جفت نیز کمک میکنه.
مشخصه که اثرات مثبت آن بر کنترل و بهبود گرفتگی عضلات مرتبط با پس از زایمان مؤثره، همچنین بعد از تولد کودک، به رحم کمک میکنه.
کم شدن خونریزی قاعدگی
بارهنگ ضد اسپاسمی مؤثره که این امکان را میده که در طول پریود های دردناک برای تسکین دردهای قاعدگی بکار بره.
همچنین فرد میتونه از بارهنگ برای جلوگیری از خونریزی شدید در طول دوره ها استفاده کنه.
درمان بیماری سل و سیفلیس
این گیاه میتونه هم به صورت خارجی و هم به صورت داخلی برای درمان بیماری سل و سیفلیس مورد استفاده قرار گیره.
مراقبت های بهداشتی و عروقی
مطالعات نشان داده این گیاه پتانسیل کاهش سطح تری گلیسرید را داره و آنها را تحت مقادیر مورد نیاز نگه میداره.
همچنین کلسترول بد را کاهش داده، کلسترول خوب را بهبود می بخشه و تعادل بین این دو را حفظ میکنه.
وقتی همه این عناصر تحت کنترلن، ریسک بیماری های قلبی عروقی کم میشه.
این گیاه به ندرت واکنش منفی میده و کاملا ایمنه که مورد استفاده قرار میگیره.
با این حال، همیشه مطمئن بشین که از مقدار توصیه شده برای به دست آوردن بیشترین فواید سلامتی پیروی می کنین.
بارهنگ مفید برای دیابت
بارهنگ ممکنه به کنترل قند خون خود نیز کمک کنه، فیبرهای محلول در آب می تونن بعد از صرف غذا، سطح قند خون و میزان جذب کربوهیدرات را کم کنن.
مطالعه ای نشان داده زمانی که مردان با دیابت نوع 2 به مدت 8 هفته 5.1 گرم بارهنگ روزانه مصرف می کنن سطح قند خونشون بهبود می یابه.
دیگر خواص بارهنگ
- از قطره دمنوش سرد بارهنگ در قدیم برای کاهش التهاب چشم، روز کوری و گل مژه استفاده میشده.
- از عصاره برگها، دانهها و یا ریشه گیاه بارهنگ به طور گستردهای به عنوان مقوی کبد استفاده میشه.
- عصاره برگهای بارهنگ ممکنه برای درمان عفونتهای ویروسی مفید باشه.
- بارهنگ اثرات ضد درد داره، عصاره متانولی برگ، دانه و ریشه گیاه با مهار سنتز پروستاگلاندین فعالیت ضد التهابی و ضد دردی از خود نشان میده.
- استفاده موضعی از عصاره بارهنگ میتونه به درمان قارچ پوستی کمک کنه.
- طب سنتی مصرف بارهنگ را برای رفع کبد چرب موثر دونسته.
- مصرف بارهنگ ممکنه به کاهش فشار خون کمک کنه.
عوارض مصرف بیش از حد گیاه بارهنگ
بارهنگ یک گیاه بیخطر داروییه؛ اما ممکنه در صورت مصرف بیش از حد آن عوارض جانبی مثل تهوع، استفراغ، اسهال، بیاشتهایی، نفخ و... برای شما اتفاق بیفته.
- در مصرف بارهنگ و فرآوردههای آن زیاده روی نکنین.
خوردن ۱۵۰ گرم دانه بارهنگ روزی دو مرتبه بیخطره.
- برگهای تازه بارهنگ مقدار کمی اگزالات کلسیم دارن، این میزان در برخی از گونههای بارهنگ بیشتر یا کمتره.
مصرف اگزالات کلسیم میتونه عوارضی مثل خارش و التهاب گلو را برای شما ایجاد کنه.
- مصرف بارهنگ در دوره بارداری ممکنه خطرناک باشه، حتما قبل از استفاده از گیاه بارهنگ با پزشک خود مشورت کنین.
کلام پایانی
بارهنگ گیاهی مفید برای سلامتیه، این گیاه طعم مطلوب و ظاهری شبیه به خاکشیر داره.
طبع آن سازگار با تمامی مزاجهاست، از فواید بارهنگ برای درمان بسیاری از بیماریها استفاده میشه.
خلاصه اینکه این گیاه دارای خواص فوق العاده را دریابین و به سادگی از کنارش عبور نکنین.